روش علمی یا Scientific Method

به‌نام خدا. در این پست می‌خواهیم در مورد روش علمی یا Scientific Method صحبت کنیم. روش علمی پروسه‌ای است که منجر به تولید علم می‌شود. شما با دیدن مراحل روش علمی با مثال، احتمالا با خود می‌گویید که آهااااا، این که چیز جدیدی نیست، اصلا من خودم همیشه از آن استفاده می‌کنم. کاملا درست است! اما با دانستن مراحل مختلف Scientific Method می‌توانید سرعت خود را در مقاله‌خوانی افزایش دهید. چطور؟ تا پایان این پست با هوسم همراه باشید…

فهرست مطالب نمایش

روش علمی یا Scientific Method چیست؟

روش علمی یا Scientific Method یک روش سیستماتیک برای دست‌یابی به دانش است. روش سیستماتیک یعنی اینکه روش علمی یک روش منظم و سازمان‌یافته، متشکل از دنباله‌ای از مراحل است. با استفاده از روش علمی می‌توان به دانش جدید دست یافت. همچنین به کمک این روش می‌توان دانش موجود را بهبود بخشید.

مراحل مختلف روش علمی عبارتند از:

مشاهده (Observation) یا طرح سوال (Ask a question)
انجام تحقیق زمینه‌ای (Do the background research)
ارائه فرضیه (Create a hypothesis)
تست فرضیه با انجام آزمایش (Test with experiments)
نتیجه‌گیری (Conclusion)

کاربردهای روش علمی

روش علمی در بسیاری از حوزه‌های علمی قابل استفاده است. ساختار مقاله‌های علمی نیز طبق همین روش علمی یا Scientific Method شکل گرفته است. در ادامه هریک از مراحل روش علمی را با مثال توضیح داده و بخش متناظر آن در مقاله‌های علمی را نیز معرفی خواهیم کرد. برویم سراغ اصل مطلب…

مرحله اول: مشاهده و طرح سوال

اولین قدم در این روش این است که یک مشاهده انجام دهیم یا یک سوال بپرسیم. اول ببینیم مشاهده یا observation یعنی چه؟

معنی observation در زبان انگلیسی

کلمه observation در دیکشنری کمبریج به این شکل تعریف شده است:

to watch carefully the way something happens or the way someone does something, especially in order to learn more about it.

یعنی به‌دقت به یک اتفاقی که در حال رخ دادن هست نگاه کنیم یا به نحوه انجام کاری که یک فرد دارد انجام می‌دهد دقت کنیم. هدفمان هم این است که یک چیزی از آن اتفاق یا از آن فرد یاد بگیریم!

ما کلمه مشاهده را استفاده می‌کنیم اما معنی پشت این کلمه را به یاد داشته باشید لطفا. حالا مشاهده دقیقا یعنی چه؟ مثلا شما مشاهده کردید که

در برخی از روزها مصرف اینترنت شما به طرز عجیبی زیاد است. این یک مشاهده است.

طرح سوال

طرح سوال نکته خاصی ندارد. مثلا این سوال برای شما پیش آمده که کدام کود برای گیاه شما مناسب‌تر است. یا اینکه آیا ضد آفتاب روی چین و چروک صورت تاثیرگذار است؟ این سوال‌ها می‌توانند منجر به دانش جدید شوند یا اینکه دانشی که تاکنون وجود داشت را بهبود ببخشند.

مشاهده و طرح سوال در مقالات علمی

این مرحله معادل با بخش “معرفی” یا Introduction در مقالات علمی است. شما هنگام مطالعه بخش “معرفی” باید هدف مقاله را درک کنید. دقت کنید، معمولا در بخش “معرفی” مطالب زیادی نوشته می‌شود، ولی چیزی که شما باید از این بخش درک کنید، هدف مقاله است.

مرحله دوم: تحقیق

در این مرحله باید بروزر خود را باز کرده و سرچ کنید! آیا کسی تا به حال این سوال برایش پیش آمده یا مشاهده‌ای شبیه به شما داشته؟ اگر بله، چه جواب‌هایی برایش پیدا کرده است؟ آیا کتاب‌ها و منابع علمی برای آن موضوع وجود دارد. پس در این مرحله متوجه می‌شوید که تا الان چه چیزهایی کشف شده و شما کجای کار هستید.

تحقیق یا background research در مقالات علمی

در مقاله‌های علمی یک بخش با عنوان “مطالعات پیشین” یا Related Work وجود دارد. در این بخش تعدادی از بهترین مقاله‌ها و کتاب‌هایی که قبلا روی موضوع مطرح شده کار کرده‌اند، به صورت خلاصه مورد بررسی قرار داده می‌شود. دقت کنید، به صورت خلاصه! گاهی اوقات دانشجوها در این بخش گیر می‌کنند و اصرار که تمامی متدها و نکات مطرح شده در Related Work را باید در همین بخش، عمیق متوجه شوند.

دقت کنید، هرکدام از جمله‌هایی که در این بخش نوشته می‌شود، خلاصه‌ای از یک مقاله 10-20 صفحه‌ای است. پس نباید انتظار داشته باشید که تمامی مسائل مطرح شده در این بخش را عمیقا درک کنید. درک عمیق زمانی حاصل می‌شود که شما آن مقاله‌ها را نیز مطالعه کنید. پس اگر چند بار یک جمله را خواندید و متوجه نشدید، نگران نشوید و نگویید که “ای واااای من هرچی میخونم نمیفهمم. اصلا ولش کن، نخواستیم!”. مساله‌ای که متوجه نشدید را یادداشت کنید تا بعدا در صورت نیاز، با خواندن مقاله‌اش، ابهام‌های خود را برطرف کنید.

مرحله سومِ روش علمی: فرضیه

در این مرحله با استفاده از مطالب جمع‌آوری شده در مرحله دوم، یک فرضیه ارائه می‌شود. این فرضیه باید قابل راستی‌آزمایی باشد. فرضیه‌هایی که در آن‌ها مسائل متافیزیکی و ماوراءطبیعی وجود دارد در روش علمی جایی ندارند. چون قابل اندازه‌گیری و راستی‌آزمایی نیستند.

این مرحله از روش علمی (فرضیه) در مقالات علمی

در مقالات علمی، مرحله سوم معادل با بخشی است که در مورد متد (method) مقاله صحبت شده است. اسم این در مقاله‌های هوش‌مصنوعی معمولا در این بخش از مدلی که استفاده شده، داده‌ها، تکنیک‌های آموزش و … صحبت می‌شود. این بخش شاید بتوان گفت مهم‌ترین بخش مقاله است.

مرحله چهارم: تست فرضیه با انجام آزمایش

در این مرحله آزمایش‌های متعددی انجام می‌شود و عملکرد و پیش‌بینی فرضیه در این آزمایش‌ها به‌دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد. این مرحله در روش علمی ضروری است زیرا در آن فرضیه مورد آزمایش قرار می‌گیرد و اعتبارش مشخص می‌شود.

تست فرضیه در مقالات علمی

تست فرضیه در مقالات علمی معمولا با عنوان Experiments یا Results معرفی می‌شود. در این بخش با انجام آزمایش‌های مختلف، درستی متد مورد بررسی قرار می‌گیرد. این بخش هم مثل بخش قبل، از بخش‌های مهم مقاله است.

مرحله پنجم: نتیجه‌گیری

در این مرحله، آزمایش‌هایی که قبلا انجام دادیم مورد بررسی قرار می‌گیرند. نتایج آزمایش‌ها باید یک چیز را ثابت کنند: “فرضیه ما درست بوده است”. اگر آزمایش‌ها نشان دادند فرضیه درست نیست باید برگردیم به مرحله سوم و یک فرضیه جدید بدهیم.

نتیجه‌گیری در مقالات علمی

در مقالات علمی در بخش Conclusion نتیجه‌گیری انجام می‌شود. معمولا در این بخش ابتدا خلاصه‌ای از متد و آزمایش‌ها مطرح می‌شود. سپس گفته می‌شود که نتایج آزمایش‌ها چگونه هستند و آیا به سوال‌هایی که در مرحله اول پرسیده شد، پاسخ داده شده است یا خیر.

اشتباه رایج!

خیلی از اوقات دانشجوها این بخش را نادیده می‌گیرند و نمی‌خوانند. اما خواندن این بخش بسیاااار مهم است و بسیااااار هم توضیه می‌شود! چرا؟ چون اولا چکیده‌ای از کارهایی که انجام شده گفته می‌شود. دوما اکثر اوقات نویسنده‌ها در این بخش پیشنهادهایی برای کارهای آینده ارائه می‌دهند. این می‌تواند ایده شما برای ارائه مقاله باشد!

چند نکته

نکته اول اینکه در منابع مختلف ممکن است به این 5 مرحله، چندتای دیگر نیز اضافه شود. مثلا در برخی از منابع بعد از نتیجه‌گیری، یک مرحله دیگر با عنوان “ارائه گزارش” داشتند. ما 5 مرحله مهم را برای شما آوردیم.

نکته دوم اینکه اغلب اوقات در ساختار مقاله‌های علمی این پنج مرحله از روش علمی دیده می‌شود. اما گاهی ممکن است برخی از این مرحله‌ها ادغام شوند. مثلا بعضا بخش “معرفی” و “کارهای گذشته” ممکن است ادغام شوند.

یک نکته دیگر اینکه اولین بخش از مقاله‌ها “چکیده” است. در چکیده، خلاصه‌ای از همه بخش‌ها مطرح می‌شود. معمولا مقاله‌خوان‌های حرفه‌ای با یک نگاه به چکیده دستشان می‌آید که اوضاع از چه قرار است و آیا خواندن این مقاله به دردشان می‌خورد یا نه.

وبینار رایگان مقاله‌خوانی

آشنایی با روش علمی، دید خوبی برای مقاله‌خوانی به شما خواهد داد. شما متوجه شدید که مقاله چه ساختاری دارد و هرکدام از بخش‌ها چه هدفی را دنبال می‌کند. این امر باعث می‌شود تا بتوانید بهینه‌تر از زمان خود برای خواندن مقاله استفاده کنید.

اما علاوه بر روش علمی، نکات ریز دیگری هم وجود دارند که باعث افزایش سرعت و کیفیت مقاله‌خوانی می‌شوند. هوسم در نظر دارد با برگزاری یک وبینار رایگان مقاله‌خوانی، به ارائه این نکات بپردازد. اطلاع‌رسانی وبینار از طریق شبکه‌های اجتماعی هوسم و ایمیل انجام خواهد شد. اگر تمایل دارید زمان شروع ثبت‌نام به شما ایمیل شود، آدرس ایمیل خود را در باکس زیر وارد کنید:

ثبت ایمیل